HIRİSTİYANLIK VE LAİKLİK II

Gürülüyor ki, Aziz Augustin "civitate dei"yi bu dünyada kurmak istemektedir ve kurmak uğruna her türlü yolu tıpkı Makyavel gibi mübah görmektedir. Nitekim bu anlayışa bağlı olarak Haçlı Seferleri yapılmış ve engizisyon mahkemelerinde Hıristiyan devletin esenliği için her türlü işkence gerçekleştirilmiştir. Bu yorumuyla Hıristiyanlığın laikliğe elverişli bir din olduğunu ileri sürmek ağır bir yanılgıdır.

Hıristiyanlığın Augustin'ci yorumu protestanlıkla Orta Çağ sonrasında yeniden gündeme gelmiştir. Bugün ABD de değişik versiyon ve sapmalarıyla en yaygın bir biçimde yer alan protestanlık temel Luther ve Calvin teolojisine dayanmaktadır.

Her iki teoloji de katı bir determinizmden yanadır. Her iki teolojinin temel felsefesi anti-laik bir yapı içindedir. Bu nedenledir ki, ABD'de bağnaz Hıristiyan kiliseler baskı grubu olarak sosyal yaşamda büyük işlevler yüklenmişlerdir. Dine dayalı baskı grupları büyük politik atılımlar yaparak, zaman zaman illegal işlere dahi girişmektedirler.

Küçük aile yaşamı ÂBD'de kilise etrafında biçimlenmekte toplantılar, okullar, üniversiteler rahiplerin duasıyla açılmakta; ayinlerle devlet okullarında diploma törenleri yapılmakta, futbol maçlarında bile tarafları piskoposlar kutsamaktadır.

"Presbyteryan" ailesi denilen yaygın protestan eğilim Calvin'in teolojisine sıkı sıkıya bağlıdır. Calvin bu evrende kayıtsız koşulsuz Tanrı egemenliğinde söz etmektedir. İnsan günahkârdır. Onun günahının kefaretini İsa ödemiştir. Şimdi sıra ondadır. İbadet ve kiliseye bağımlı bir yaşamla tevekkül içinde kaderi beklemek gerekir. Calvin düşüncesi merkantilist bir yaklaşımla ticareti mübah görürken; ticarette işlenen günahların affının kiliseye bağlı püriten bir yaşamdan geçtiğini belirtir. Luther, Calvin'e nazaran daha özgürlükçüdür. Ancak, onda da "özgür irade" kavramı yoktur. Ona göre insan kendi iradesine bağlı olarak değil, Allah'ın mazhariyetiyle esenliğe kavuşabilir.

"Methodist" denilen yaygın protestan aile de aynı teolojik yapı içindedir. Bilindiği gibi bu aile o denli güçlüdür ki, sağlık alanındaki örgütlenmesiyle dünya çapında hizmet vermektedir. (Eski Cumhurbaşkanı Turgut Özal da tüm sağlık kontrollerini ve ameliyatlarını Huston'daki Methodist Hastanede yaptırıyordu.)