İSLAMCILIK DÜŞÜNCESİ ÜZERİNE 3


 Mustafa ÇATLI    29-01-2017  


3-Sıratı müstakim çevresinde toplanan yenilikçi Müslüman aydınlar ve ulema. Bu gurubun 2. meşrutiyet sonrasında yayın organları: İslam ve Sebil ur Reşat dergileridir.  Said Halim PAŞA ,  Mehmet AKİF, Ahmet Hamdi AKSEKİLİ, Şehbender Zade Ahmet HİLMİ , Ferid KAM, Mehmet Ali AYNİ, İsmail Fenni ERTUĞRUL, Şemsettin GÜNALTAY, Ahmet NAİM, Abdurreşid İBRAHİM ve Musa CARULLAH bu gurubun en önemli simalarıdır. Yenilikçi İslamcılar genel olarak Abdülhamid yönetimine ya da istibdada karşı çıkarken, meclisi mebussan ve kanuni esası uygulamalarını desteklemişlerdir. Hurafe ve taklidi reddeden tecdit yanlısı bu İslamcılar Kur'ana dönüşü ve içtihadı savunmuşlar, kaderci anlayışı reddederken cihat anlayışını öne çıkarmışlar ve İslam birliğini gerçekleştirmeyi amaçlamışlardır.

                Ali BULAÇ’ da İslamcıların ve İslamcı tefekkürün tarihini kronolojik olarak üç döneme ayırır:

a)      Birinci dönem: 1856 – 1924 yılları arası, birinci nesil İslamcıların yer aldığı dönemdir. 1947 yılına kadar fetret dönemi yaşanmıştır. 

b)      İkinci dönem: 1947-1997: ikinci nesil İslamcıların dönemidir.

c)       Üçüncü dönem – 2000- ve sonrası devam etmekte olan dönemdir.  

Birinci nesil İslamcılar hareket noktasının ve kurtuluşun İslam düşüncesinin modern zamanlarda yeniden teşekkülünün üç parametre üzerinde olacağı düşüncesini taşırlar:

1-      Kuran ve Sünnete dönmek, 2- İçtihat kapısının yeniden açılması 3- Cihat ruhunun uyandırılması

Birinci kuşak İslamcılara örnek olarak Namık KEMAL, Ali SUAVİ, Muhammed ABDUH, Cemalettin AFGANİ, Muhammed İKBAL, Mehmet AKİF, örnek verilebilir. İslamcılık düşüncesinin doğduğu ve geliştiği  dört merkezi havzadan söz edilebilir:

A)     Mısır : İhvani Müslümin hareketi

B)      Hint yarım  kıtası: Muhammed İKBAL, Hamidullah, Mevlana Azat EBULKELAM, Mevdudi ve Cemaati İslami hareketi örnek verilebilir.

C)      İstanbul: Osmanlının son döneminde ve Cumhuriyetin başlangıcında yaşayan islamcılar

D)     İran : 1979 yılında İslam devrimini gerçekleştiren devrim önderleri

Birinci neslin hareket noktası: Durul İslam’ı yani Osmanlı devletini kurtarmak, ikinci nesil yeni bir devlet kurma düşünceleri ve bir İslam toplumu kurma ütopyalarına sahiptirler. Radikalizm bu dönemin önemli unsurlarından biridir. Müslümanlar tarihte ilk defa İslami ideolojide bir ulus devleti kurdular( Pakistan)  Muhammed Hamidullah ve M.Azat Ebu kelam Pakistan’ın kuruluşunu yanlış bir proje olarak değerlendirirler: Biz Ulus temelinde bir İslam devletinde yaşamaktansa, Hinduların hâkimiyeti altında yaşamayı tercih ederiz derler. Ne var ki o tarihten sonra hem Türkiye, hem İhvanı Müslimin ve İran İslam düşüncesi ulus devlet düşüncesinden etkilendi.  Bu dönemin önderleri, aydın, modern eğitimden geçmiş, mühendis, hukukçu, doktor, gazeteci ve öğretmen gibi mesleklerden gelen İslami tefekkür ve İslami ilimlerden habersiz olan kişilerdir. Zira bunlar batı pozitivizmini de İslam’ın içerisinde üretmektedirler. İslamiyet’in kolayca normal hayata intibak edebileceğini, bilimlerin karşılığını kolayca kuranda bulabileceğimizi, batılı siyasi kurumların kolayca İslam içinde de mümkün olabileceğini savunurlar. Aslında bunlar kendilerine toplum içinde bir yer aramaktadırlar. Zira bunların niyeti ne yeni bir dünya kurmak, nede yeni bir Müslüman kimliği ortaya çıkartmaktır. Bu dünyanın içerisinde ve bu dünyanın nimetlerinden istifade etmek ve sistemin içinde yer almaktır. Sonuçta kavgaları politik, maddi ve dünyevi bir kavgadır. Üçünce nesil İslamcılar henüz ürünlerini vermiş sayılmazlar. Belirtilerden, takip etmekte oldukları genel fikir, toplumsal ve politik istikametten hareketle şunlar söylenebilir: a) devlete bakıp kendilerini tanımlıyorlar, b) kendilerine iktidar alanı açmak istiyorlar, c) İslam’ın protest anlaşmasını istiyorlar: çünkü maddi bir gelire sahip oldular ve bunu harcamak istiyorlar, yeni Calvin ve Luther’ler arıyorlar.