MUHAMMED ABDUH 2

M.Abduh C.Afgani ile birlikte İslam dünyasının içinde bulunduğu meselelere çareler aramış, batı medeniyeti karşısında İslam’ın yeniden diriltilmesi ve yenilenmesi için gayret göstermiştir. Efgani inkılapçı bir çizgi belirlerken, Abduh ıslahatçılığı benimsemiştir. O çalışmalarında düşünceyi taklitten kurtarmak, dini tefrikaya düşmeden ilk Müslümanların anladığı şekilde dini anlamak ve aklın aşırılıklarından korunmayı hedeflemiştir.

Üstad ve rehber lakabıyla tanınan Abduh vahyin başlıca fonksiyonun ahlaki terbiye olduğunu, bunun aksine Kur'an da bilimsel ve tarihsel meselelere cevap aramanın anlamsız olduğunu vurgular. Ona göre bu bilimsel ve tarihsel gibi görünen ayetlerin aslında ahlaki ve dinsel bir amacı vardır. Abduh’un öğrencisi Reşid Rıza (1865-1935)’da urvetul vuska’nın tamamlayıcısı olarak görülebilecek Menar ( Fener) gazetesinde İslam’ın ihyasına ve ümmetin birliğine vurgu yapmıştır. O, selefi Abduh’un mutedil ve ıslahatçı çizgisini terk ederek daha siyasi ve selefi bir çizgide Menar okulunu devam ettirmiştir.

                Abduh’un gayesi Müslüman uluslararasında İslam birliğini sağlamaktır: El Camietul İslamiye Abduh bunu tek İslam hükümeti olarak değil, belki kardeşçe bütün İslam devletlerinin bir birleşme ve dayanışmasıdır, şeklinde formüle eder.

Oryantalistlerin dillerine doladıkları; Hz. Zeyd ve Hz. Zeynep ile ilgili rivayetleri, garanik meselesi ile ilgili meselelere karşı çıkmıştır. Bazı ayetleri bütün tefsirlere muhalefet ederek tevil etti. Cinler mikroptur, ebabil kuşları ise sinek ve ya sivrisinektir. Sertleşmiş taşlarda çiçek hastalığına sebep olan çiçek mikrobudur gibi. Abduh akla çok geniş yer vererek mutezileye yaklaşmış, bazı şer’i hakikatlerde mecaz ve tevil yolunu seçmiştir.

                Kendisine yöneltilen suçlamalar: Doktor M.Muhammed Hüseyin Abduh’u işgalcilerle anlaşmakla ve taviz vermekle suçlamış, Hüseyinin bu suçlamasına karşılık Muhammed El Behi Abduh’un yaptığının caiz vakit kazanmak ve İslam’ın muhafazası için bir teşebbüs olarak niteler.

                Üstad Gazi Tövbe Abduh’u tenkit ederek ve fetvalarına karşı çıktığı halde ona karşı orta bir yol izlemiştir.

                Muhammed Ebu Zehra fetvalarından bir çocuğuna katılmadığı halde yaptıklarında onu mazur görür.

                Yusuf El Kardavi bazı ayetlerin tevilini katılmamakla birlikte Abduh’un yaptıklarını belli bir tarihi dönem içinde mütaala ettiğinden onu mazur görür.

                Tefsir, tasavvuf, siyaset, eğitim, içtimaı ve ahlaki konularda bir çok yazılar yazan ve eserler veren M.Abduh başta Mehmet Akif olmak üzere bir çok Türk aydını ve düşünürü etkilemiştir.

KAYNAKLAR: 1 T.D.V İslam ansiklopedisi, 2- Münir Şefik, İslam düşüncesi, 3-WWW kimdir kimdir. Com

4-Mehmet Vural – İslam Felsefesi Tarihi, 5-Muhammed El Behi – Islahat ve direniş, 6- M.Öztürk – Çağdaş İslam düşüncesi ve Kurancılık