SABİT DİN DİNAMİK ŞERİAT : HÜKÜMLERİN DEĞİŞMESİ-2

İslam hukukunda hükümlerin değişmesinden kasıt hakkında nass bulunsun veya bulunmasın, herhangi bir konu ile ilgili hüküm yada uygulamada, zaman süreci içerisinde gözlenen değişiklikler ve farklılıklardır. Bu değişimin sahası ve boyutları da şu alanlarla ilgili hükümleri kapsar:      

1-      Gelişme türünden olan hükümler: Hz. Ömer devrinde Atlara da Zekatın konulması.

2-      İbadetlerde yapılan bazı düzenlemeler: Teravih namazının cemaatle kılınması, Zatu ırkın Mikat olarak belirlenmesi.                                                 

3-      Kavram gelişmeleri: Arpa ve Buğday ölçek ile ölçülen ( Mekilat ) iken daha sonradan tartı ile ölçülen maddeler ( Mevzunat ) arasına alınması.

4-      Kavram değişiklikleri: Zenginlik- Fakirlik ve İhtiyaç ( Nisab ) ile ilgili değişimler.

5-      Muhteva daralmaları: Fethedilen araziler Fatihler arasında dağıtılırken Hz. Ömer arazi için haraç vergisi, sahipleri için ise cizye belirleyerek araziyi sahiplerine bıraktı (Sevad uygulaması).

6-      Mubahlara getirilen kayıtlar: Çok evliliği ve talakı Hakimin iznine bağlama ile Ehli Kitap hanımlarla evliliğin yasaklanması.

7-      Hükmün tatbikini durdurma: Müellefei kulübe Zekattan fon tahsisini durdurma.

8-      İkinci aşamayı oluşturan hükümlerden tekrar eski hale dönülmesi: Aynı mecliste verilen üç talakın üç sayılması görüşünden tekrar tek sayılma şeklindeki eski ve asli hükme dönülmesi.

9-      Uygulama alanı kalmayan hükümler: Zekattan kölelere ayılan fonun köleliğin kalkması ile ortadan kalkması.

10-   Nesh , Tedric ve geçiş dönemi fikri ile ilgili hükümler.

11-   Yabancı kültür ve medeniyetlerden faydalanma( iktibas ) gibi durumları içerir.                            

Usulu Fıkıh açısından Hükümler ve değişme sahası:                                                

A-     Makasıddan olan hükümler(Amaçlar)/ Vesailden olan hükümler(Araçlar)              

B-      Talil edilebilen hükümler/ Talil edilemeyen hükümler               

C-      Vahye müstenit olan hükümler(Şeriat)/ İçtihadi hükümler(Fıkıh)                

D-     Genel teşri getiren hükümler/ Özel teşri getiren hükümler     

E-      Diyani hükümler/ Kazai hükümler                    

Beş maddede sıralanan hükümlerden değişime tabi tutulan, içtihada konu olanlar ikinci bölümde yer alan hükümlerdir.                                                                               

Füruu-u Fıkıh açısından Hükümler ve Değişme Sahası:         

1-      İbadetlerle ilgili hükümler                                                               

2-      Miktarlarla ilgili hükümler                                              

3-      Helal ve Haramlarla ilgili hükümler                                                             

4-      Muamelatla ilgili hükümler                                                                       

Değişimin fiilen meydana geldiğine dair örnek olarak; Vahiy döneminde NESH ve TEDRİCE RİAYETİ, Vahiy döneminden sonra ise İslam hukukçularının içtihatlarını ve yeni çözümlerini verebiliriz.

                                                                                             ( Devam edecek )