"Dedikodular Ayyuka Çıktı


 Prof.Dr.Nüket GÜZ    24-03-2019  


Söylentilerin çok yaygınlaştığı durumlarda "Dedikodular Ayyuka çıktı" ifadesini kullanırız ancak çoğumuz bu "ayyuka " kelimesinin ne olduğunu bilmeyiz. işte bu kelimenin karşılığını Prof. Dr. Ahmet Taşağıl'ın "Eski Türk İdaresi" makalesinde buluyor ve o zaman cümlenin ne kadar anlamlı olduğunu fark ediyoruz. Buna göre " Dedikodular, hükümete kadar ulaştı" anlamı çıkıyor ki varlığımızın temeli olan Türkçemizin ne kadar önemli olduğunu ve kültür varlığımızı korumamız için ona sahip çıkmamızın gerekliliğini bir kez daha anlayabiliyoruz. Makalenin ilgili bölümünde;

"Türklerde hükümetin karşılığı ayukı tabiri idi. Ayukı yani hükümetin meclisin (toy) toplanamadığı zamanlarda devreye girdiğini görüyoruz. Devletin işlerinin acil görülmesi gerektiği anlarda ayukı toplanıyor ve görüşülüyordu. Çin kaynaklanıra göre Gök-Türk hükümeti 9 bakandan oluşmaktaydı. Bakanların yazıtlardaki karşılığı ise buyruk idi.

Hükümet üyeleri, çor, ilteber, buyruk ve benzeri unvanlar taşıyorlardı. Merkezin dışındaki hükümet üyeleri askerî vali konumundaydılar. Hükümetin başında ise hanedandan olmayan aygucılar veya ügeler bulunurdu. Vergi toplama işine tudunlar bakarken, tamgacılar katip ve mühürdar, bitigciler ise haberleşmeden sorumlu katip idiler." denmektedir.

Burada, Sn. Kazım Mirşan'ın Göktürk devleti diye bir devletin olmadığı savlarını anımsatalım. Mirşan'a göre Göktürk devletinin karşılığı TÜRÜK-BİL devletidir.