Richard Rorty ve hakikat üzerine


 Doç. Dr. M. Sadık BEKTAŞ    28-04-2019  


Liberal düşüncenin ve neo-pragmatizmin önde gelen filozoflarından olan Richard Rorty daha çok dilin ve "hakikat" kavramının günlük hayattaki yerinin önemine vurgu yapmaktadír.

Rorty'e göre "hakikat" denen şey aslında sadece bir dil oyunudur. Bizler çevremizi daha iyi anlamak için, kelimelere ihtiyaç duyarız. Ona göre "hakikat" veya "doğru" doğa da olan, matematikçi veya fizikçilerin bulduğu bir şey değil tam tersine insanların kendilerinden yaratmış oldukları bir fenomendir. Kısacası, hakikat insanlar tarafından yaratılmış olan, dil tarafından da şekillenen bir olgudur.

Rorty'nin hakikat kavramı yine onun pragmatik felsefesinden etkilenmiştir. Hakikatin kültürlere göre şekillendiğini savunan filozof bir nevi rölativist bakış açısı sunmaktadır. Toplumların kendi değer ve kültürlerine göre bir doğru kavramı oluşturduğuna inanan düşünür, İngiliz empirisizmi eleştirip, aydınlanma çağıyla gelen yeni felsefi düşünceyi dile yeterince önem vermediği için eleştirmektedir. Özet olarak, Rorty'e göre hakikat keşfedilmekten çok yaratılan bir konsepttir. Buradan yola çıkarak, Rorty dilde kullanılan bir takım kelimeleri değiştirerek, toplumları daha iyi bir şekilde değiştirebileceğine vurgu yapar. Örneğin, ırkçılığın önüne geçmek için dildeki "ırk" kelimesini kaldırıp onun yerine "gen" kavramının daha elverişli olduğunu söylemektedir. Veya " bey, gazi, şerefli" tarzı toplumsal hiyerarşiye yol açan kelimelerin dilden kaldırıp onlar yerine farklı alternatiflerin kullanılmasını istemektedir.

Rorty'nin bu felsefesi kimi filozoflar tarafından kabul edilmese de, etkili sonuçlar yarattığını görebiliriz. Pragmatik felsefenin etkisin de kalan filozof, hakikat veya doğru kavramının da yine sonuçlarına göre yorumlamaktadır. Yani, faydalı sonuçlara yol açan herhangi bir hakikat onun tarafından kabul edilmektedir.