Adıyaman'ın İl Oluşunun Bilinmeyenleri


 R. Ferhat VURAL    08.12.2019 11:03:45  


Her yıl 1 Aralıkta Adıyaman'ın il oluşunu kutlarız.Daha önceleri Malatya'ya bağlı bir ilçe olan Adıyaman, 1 Aralık 1954 tarihinde il oldu.

İlimizin protokolü her yıl 1 Aralıkta rutin kutlama mesajları yayımlarlar.Mesajlarda, Adıyaman'ın neden, nasıl il olduğuyla ilgili hiç bir bilgiye rastlayamazsınız,genelde sanki il olmadan önce gelişmemiş, içine kapalı fakir,il olup bağımsızlığını kazandıktan sonrada zincirlerini kırmış, esaretten kurtulmuş refah seviyesi yükselmiş bir kent izlenimi verirler.

 Bunların hiç birisi doğru değildir.Doğru olmadığını ben değil resmi rakamlar söylüyor.Bu sayfada defalarca haber yaptık, paylaştık.Gerek Türkiye İstatistik Kurumunun (TÜİK) verileri, gerekse diğer bağımsız kuruluşların yaptığı araştırmalarda Adıyaman gelişmişlik açısından sadece  ilçe olduğu Malatya ile değil hiç bir komşu il ile kıyaslanmayacak kadar geride kalmıştır.Sürekli 81 vilayet arasından son sıralarda yerini almıştır..Eğitimde,sağlıkta,gelişmişlikte,yaşanabilir ve yatırım yapılabilir kentler listesinden her zaman 70 ve takip eden sıralardadır.Daha bir hafta önce FORBES dergisinin"  Türkiye'nin çalışmak ve yaşamak için en iyi şehirleri " listesinde  Malatya 28.sırada yer alırken Adıyaman her zaman ki gibi 70.sırada yerini aldı!

Birazda Adıyaman'ın il oluş serüvenine bakalım.   

Demokrat Parti, 2 Mayıs 1954 tarihinde girdiği seçimde her ne kadar büyük zaferle çıkmışsa da  Adıyaman dahil bir kaç ilde (Kars Malatya,Kırşehir ve Sinop) beklentisini alamamıştı. Bu İllerden Adıyaman'ı Malatya'dan kopartıp İl yapmış ve İl olan Kırşehir'i de ilçe yapmıştır,bir nevi Malatya ve Kırşehir'i cezalandırmıştır.

Biraz geriye gidelim, o seçimlerde neler yaşanmış yazılı kaynaklardan aktaralım.

Tarih 2 Mayıs 1954.Türkiye yeniden sandığa gidiyor.Seçimlere DP,CHP,CMP,KÖYLÜ Partisi ve Bağımsızlar giriyor.

Seçim sonucunda Demokrat Parti 503 sandalye ile ezici bir çoğunluk elde ediyor,CHP 31,CMP 5 ve Bağımsızlarda 2 milletvekili çıkarıyor.

O dönemi araştıran ve doktora tezi olarak hazırlayan  Doç.Gazenfer Kaya,'Toplumsal Değişime Sürecinde Siyaset ve Özgürlükler' isimli kitabında o süreci şöyle anlatıyor.

 "Seçimde alınan oylarla çıkarılan milletvekili sayılarındaki adaletsiz dağılımda, oy çokluğuna dayalı seçim sisteminin payı vardır. CHP sadece 3 ilde (Kars, Malatya ve Sinop) milletvekillerini alabilmiştir. Böylece Demokrat Parti(DP) daha da güçlenmiş, neredeyse meclisin tek partisi görünümünü kazanacak bir zafere ulaşmıştır. Demokrat Parti, genel seçimin kendisine verdiği gücü, siyasal özgürlükler konusundaki kısıtlamalara başvurma yönünde kullanmıştır. Secim sonucunda muhalefet partilerine oy veren iller cezalandırılmıştır. Bu bağlamda 14 Haziran 1954'te Malatya İline bağlı Adıyaman Kazası, Malatya'dan kopartılarak il yapılırken,30 Haziran 1954'te ise Kırşehir İli, ilçe yapılmıştır..."*

İşte il olma serüvenimiz böyle başlamıştır.65 yıl sonraki yani bugünkü Adıyaman'a baktığımızda gördüğümüz manzara ise şudur.İŞKUR'a kayıtlı 76 bin işsiz.Bir kişilik temizlik kadrosuna bin kişinin başvuruda bulunduğu bir il.Şimdi soru şu, acaba İl olmasaydık daha mı iyiydi?

*Doç.Dr.Gazenfer Kaya,Toplumsal Değişme Sürecinde Siyaset ve Özgürlükler(CHP ve AP üzerine bir inceleme)Doktora tezi.Ütopya yayınları 2013 sayfa 163